Tuubaa wuute gi ci sumb yi

Jóge Wikipedia.
Contenu supprimé Contenu ajouté
TXiKiBoT (waxtaancëru)
m robot Adding: tr:Touba, Senegal
Xqbot (waxtaancëru)
m robot Modifying: tr:Touba; cosmetic changes
Rëdd 3 : Rëdd 3 :
Baatu Tuubaa mi ngi juge ci làkku [[araab]] di tekki ci wolof : « texe ».
Baatu Tuubaa mi ngi juge ci làkku [[araab]] di tekki ci wolof : « texe ».


[[Image:Touba3.jpg|thumb|right|Daaray alxuraan]]
[[Dencukaay:Touba3.jpg|thumb|right|Daaray alxuraan]]
==Demb==
== Demb ==
[[Image:Kàrtuw Tuubaa ci google earth.jpg|thumb|right|350px|Tuubaa ci google bu suuf si]]
[[Dencukaay:Kàrtuw Tuubaa ci google earth.jpg|thumb|right|350px|Tuubaa ci google bu suuf si]]
Dëkkub Tuubaa, kii di [[Sheex Ahmadu Bamba]] moo ko sanc ci atum [[1887]].
Dëkkub Tuubaa, kii di [[Sheex Ahmadu Bamba]] moo ko sanc ci atum [[1887]].


==Yoriinu dëkk bi==
== Yoriinu dëkk bi ==
Dëkk bi mi ngi aju ci [[Ndaam]], doon as [[ngox]], maanam dëkku kaw kaw, bu taaxeedi, te nag doon gannaaw [[Ndakaaru]], dëkk bi gëna taaxe ci Senegaal. tey dëkk bi gën a rëy ci senegaal ginnaaw ndakaaru
Dëkk bi mi ngi aju ci [[Ndaam]], doon as [[ngox]], maanam dëkku kaw kaw, bu taaxeedi, te nag doon gannaaw [[Ndakaaru]], dëkk bi gëna taaxe ci Senegaal. tey dëkk bi gën a rëy ci senegaal ginnaaw ndakaaru


==Melosuuf==
== Melosuuf ==


==Nit ña==
== Nit ña ==


Tuubaa moo ëpple yokkute ci barig nit ñi ci diiwaani [[Senegaal]] yepp (3,2% at mu nekk ci jamono yii ñu tollu te ñu jàppu ne yokkuteg nit ñi di na àgg ba 12% bu ñu àggee ci ati 2010). Yokku yooyu li ko waral moo di tuxu yu bari yi nit ñi di def bawwoo ci dëkk yu nekk ci [[Bawol]] ak [[Kajoor]]. Dëkk yooyu dañuy gent si ndànk ndànk jëm Tuubaa.
Tuubaa moo ëpple yokkute ci barig nit ñi ci diiwaani [[Senegaal]] yepp (3,2% at mu nekk ci jamono yii ñu tollu te ñu jàppu ne yokkuteg nit ñi di na àgg ba 12% bu ñu àggee ci ati 2010). Yokku yooyu li ko waral moo di tuxu yu bari yi nit ñi di def bawwoo ci dëkk yu nekk ci [[Bawol]] ak [[Kajoor]]. Dëkk yooyu dañuy gent si ndànk ndànk jëm Tuubaa.
Rëdd 21 : Rëdd 21 :
Ci atum [[2007]], bu ñu ajoo ci gam-gamle gu nguurug Senegaal, waa dëkk bi tolloon nañu ci 529 176.
Ci atum [[2007]], bu ñu ajoo ci gam-gamle gu nguurug Senegaal, waa dëkk bi tolloon nañu ci 529 176.


==Koom koom==
== Koom koom ==
[[Image:ToubaMarché.jpg|thumb|250px|daral]]
[[Dencukaay:ToubaMarché.jpg|thumb|250px|daral]]
Naataangeg dëkk bi lëkkaloo na lool ak [[Màggal gu mag gi]] giy dëppoo ak demug [[Seex Ahmadu Bamba]] ci géej gi.Ba tay Tuubaa dafa bari li waa [[Senegaal]] di woowe Moodu moodu, di ay tukkikat yu féete Tugal tey ëndi xaalis bu bari ci dëkk bi. Lii di [[yaxantu]] (jënd ak jaay) tamit da faa dox lool.
Naataangeg dëkk bi lëkkaloo na lool ak [[Màggal gu mag gi]] giy dëppoo ak demug [[Seex Ahmadu Bamba]] ci géej gi.Ba tay Tuubaa dafa bari li waa [[Senegaal]] di woowe Moodu moodu, di ay tukkikat yu féete Tugal tey ëndi xaalis bu bari ci dëkk bi. Lii di [[yaxantu]] (jënd ak jaay) tamit da faa dox lool.


==Aada==
== Aada ==
Kii di [[Seex Abdul Ahat]] doon ñatteelu xalifa [[Seex Ahmadu Bamba]] moo fa tabaxoon barab bi ñuy woowe daaray kaamil di [[kàggu]] gu ñu denci mbindum [[Seex Ahmadou Bamba]] ak yeneeni mbind aki téere yu aju ci lislaam, ak ci yeneen fànni xam-xam yi yittéel nit, mi ngi feete nag ci penku jumaa ji, làng ak armeel yi.
Kii di [[Seex Abdul Ahat]] doon ñatteelu xalifa [[Seex Ahmadu Bamba]] moo fa tabaxoon barab bi ñuy woowe daaray kaamil di [[kàggu]] gu ñu denci mbindum [[Seex Ahmadou Bamba]] ak yeneeni mbind aki téere yu aju ci lislaam, ak ci yeneen fànni xam-xam yi yittéel nit, mi ngi feete nag ci penku jumaa ji, làng ak armeel yi.
==Tabax yu mag yi==
== Tabax yu mag yi ==
{{Xët wu ñu yaatal|Jumaay Tuubaa}}
{{Xët wu ñu yaatal|Jumaay Tuubaa}}
[[Image:Touba moschee.jpg|thumb|250px|left|[[Jumaay Tuubaa]] ]]
[[Dencukaay:Touba moschee.jpg|thumb|250px|left|[[Jumaay Tuubaa]] ]]
Ci Tuubaa la jumaa ju mag ji nekk, doon jumaa joo xam ni jenn la ci [[Afrig]] gu sowwu jant, ci taaram, ak ci rëyaayam. man nañoo jàpp ne mooy xolu dëkk bi, ndaxte yeneen kër yepp dañoo ñëw di ko wër ndànk ndànk, ànd ak màggaayu dëkk bi. Jumaa ji am na juroomi sooroor ak ñeenti xubba. Soorooram bi gën a gudd tollu na ci 80 meetar. Sooroor boobu, kii di Sëriñ [[Fàllu Mbakke]] mooko tudde [[Làmp Faal]] féetele ko kii di [[Maam Seex Ibra Faal]] ci [[7 juin]] [[1963]]. Bis boobu moo di ubbite gu njëkk, ba ñu bari teewe woon nañu ko, ku mel ni [[Lewopool Sedaar Seŋoor]]. Foofu ci jumaa ji fa la barabu [[Seex Ahmadu Bamba]] nekk.
Ci Tuubaa la jumaa ju mag ji nekk, doon jumaa joo xam ni jenn la ci [[Afrig]] gu sowwu jant, ci taaram, ak ci rëyaayam. man nañoo jàpp ne mooy xolu dëkk bi, ndaxte yeneen kër yepp dañoo ñëw di ko wër ndànk ndànk, ànd ak màggaayu dëkk bi. Jumaa ji am na juroomi sooroor ak ñeenti xubba. Soorooram bi gën a gudd tollu na ci 80 meetar. Sooroor boobu, kii di Sëriñ [[Fàllu Mbakke]] mooko tudde [[Làmp Faal]] féetele ko kii di [[Maam Seex Ibra Faal]] ci [[7 juin]] [[1963]]. Bis boobu moo di ubbite gu njëkk, ba ñu bari teewe woon nañu ko, ku mel ni [[Lewopool Sedaar Seŋoor]]. Foofu ci jumaa ji fa la barabu [[Seex Ahmadu Bamba]] nekk.


==Dayo==
== Dayo ==
*[[Amadou Bamba|Cheikh Ahmadou Bamba Khadimou Rassoul]], théologien [[islam|musulman]] [[Soufisme|soufi]].
* [[Amadou Bamba|Cheikh Ahmadou Bamba Khadimou Rassoul]], théologien [[islam|musulman]] [[Soufisme|soufi]].


==Xool it==
== Xool it ==
===Teerekaay===
=== Teerekaay ===
*{{en}} ''Touba and the meaning of night'', New York, Feminist Press at the City University of New York, 2006
* {{en}} ''Touba and the meaning of night'', New York, Feminist Press at the City University of New York, 2006
*{{en}} Eric S. Ross, « Touba: a spiritual metropolis in the modern world », ''Canadian Journal of African Studies'', 1995, 29.2
* {{en}} Eric S. Ross, « Touba: a spiritual metropolis in the modern world », ''Canadian Journal of African Studies'', 1995, 29.2
*{{en}} Eric S. Ross, ''Sufi City: Urban Design and Archetypes in Touba'', Rochester, University of Rochester Press, 2006, 344 p. {{ISBN|1580462170}}
* {{en}} Eric S. Ross, ''Sufi City: Urban Design and Archetypes in Touba'', Rochester, University of Rochester Press, 2006, 344 p. {{ISBN|1580462170}}
*{{fr}} Monique Bertrand et Alain Dubresson, ''Petites et moyennes villes d'Afrique noire'', Karthala, 1997, p. 118-119 {{ISBN|2865377431}}
* {{fr}} Monique Bertrand et Alain Dubresson, ''Petites et moyennes villes d'Afrique noire'', Karthala, 1997, p. 118-119 {{ISBN|2865377431}}
*{{fr}} Cheikh Guèye, ''L’Organisation de l’espace dans une ville religieuse : Touba (Sénégal)'', thèse de doctorat, Strasbourg, Université Louis Pasteur, 1999, 650 p.
* {{fr}} Cheikh Guèye, ''L’Organisation de l’espace dans une ville religieuse : Touba (Sénégal)'', thèse de doctorat, Strasbourg, Université Louis Pasteur, 1999, 650 p.
*{{fr}} Sophie Bava et Cheikh Guèye, « Le grand magal de Touba. Exil prophétique, migration et pèlerinage au sein du mouridisme », ''Social Compass'', 2001
* {{fr}} Sophie Bava et Cheikh Guèye, « Le grand magal de Touba. Exil prophétique, migration et pèlerinage au sein du mouridisme », ''Social Compass'', 2001
*{{fr}} Cheikh Anta Mbacké Babou, ''Touba, genèse et évolution d’une cité musulmane au Sénégal'', Dakar, Université Cheikh Anta Diop, 1992, 39 p. (Mémoire de DEA)
* {{fr}} Cheikh Anta Mbacké Babou, ''Touba, genèse et évolution d’une cité musulmane au Sénégal'', Dakar, Université Cheikh Anta Diop, 1992, 39 p. (Mémoire de DEA)
*{{fr}} Cheikh Guèye, ''Touba : La capitale des Mourides'', Paris, Karthala, 2002
* {{fr}} Cheikh Guèye, ''Touba : La capitale des Mourides'', Paris, Karthala, 2002
*{{fr}} Amar Samb, « Touba et son "magal" »; ''Bulletin de l'IFAN'', t. XXXI, série B, n° 3, juillet 1969, p. 733-753
* {{fr}} Amar Samb, « Touba et son "magal" »; ''Bulletin de l'IFAN'', t. XXXI, série B, n° 3, juillet 1969, p. 733-753
*{{fr}} Alexis Sané, ''Situation et perspectives de l'intégration de Touba dans la vie économique du pays'', DAKAR, CFPA, 1970, 66 p. (Mémoire de stage)
* {{fr}} Alexis Sané, ''Situation et perspectives de l'intégration de Touba dans la vie économique du pays'', DAKAR, CFPA, 1970, 66 p. (Mémoire de stage)


===Filmokaay===
=== Filmokaay ===
*{{fr}} [[Blaise Senghor]], ''Grand Magal à Touba'', court métrage documentaire, 1962, 20 mn
* {{fr}} [[Blaise Senghor]], ''Grand Magal à Touba'', court métrage documentaire, 1962, 20 mn
*{{fr}} Christophe Marlard, ''A travers le Sénégal. 3, Touba, une ville à part'', film documentaire, [[École normale supérieure|ENS]] Fontenay/Saint-Cloud, 1999, 13 mn
* {{fr}} Christophe Marlard, ''A travers le Sénégal. 3, Touba, une ville à part'', film documentaire, [[École normale supérieure|ENS]] Fontenay/Saint-Cloud, 1999, 13 mn


===Lëkkalekaay yu biti===
=== Lëkkalekaay yu biti ===
{{commons|:Wàll:Touba, Senegal|Touba}}
{{commons|:Wàll:Touba, Senegal|Touba}}
*{{en}} [http://www.fallingrain.com/world/SG/3/Touba.html Maps, weather and airports for Touba]
* {{en}} [http://www.fallingrain.com/world/SG/3/Touba.html Maps, weather and airports for Touba]
*{{fr}} [http://www.pepam.gouv.sn/acces.php?idcr=03325 La communauté rurale de Touba Mosquée sur le site du PEPAM] (Programme d'eau potable et d'assainissement du Millénaire)
* {{fr}} [http://www.pepam.gouv.sn/acces.php?idcr=03325 La communauté rurale de Touba Mosquée sur le site du PEPAM] (Programme d'eau potable et d'assainissement du Millénaire)
*{{fr}} [http://www.mouride.com/la_ville_de_touba.htm La ville de Touba]
* {{fr}} [http://www.mouride.com/la_ville_de_touba.htm La ville de Touba]
*{{fr}} [http://www.walf.sn/actualites/suite.php?rub=1&id_art=36212 « Statut d'extraterritorialité : comment Touba est devenu un État dans un État »] (article de ''[[Wal Fadjri]]'')
* {{fr}} [http://www.walf.sn/actualites/suite.php?rub=1&id_art=36212 « Statut d'extraterritorialité : comment Touba est devenu un État dans un État »] (article de ''[[Wal Fadjri]]'')


[[Wàll:dëkki Senegaal]]
[[Wàll:Dëkki Senegaal]]
[[Wàll:yoonu murit]]
[[Wàll:Yoonu murit]]


[[de:Touba]]
[[de:Touba]]
Rëdd 76 : Rëdd 76 :
[[ru:Туба (Сенегал)]]
[[ru:Туба (Сенегал)]]
[[sv:Touba]]
[[sv:Touba]]
[[tr:Touba, Senegal]]
[[tr:Touba]]

Sumb bu 11 Sulet 2010 à 10:02

Tuubaa, péeyu murit yi, mi ngi nek ci tundu njaareem goxu mbakke. digg a mak Ndakaaru tollu na ci 150 km .

Baatu Tuubaa mi ngi juge ci làkku araab di tekki ci wolof : « texe ».

Daaray alxuraan

Demb

Dencukaay:Kàrtuw Tuubaa ci google earth.jpg
Tuubaa ci google bu suuf si

Dëkkub Tuubaa, kii di Sheex Ahmadu Bamba moo ko sanc ci atum 1887.

Yoriinu dëkk bi

Dëkk bi mi ngi aju ci Ndaam, doon as ngox, maanam dëkku kaw kaw, bu taaxeedi, te nag doon gannaaw Ndakaaru, dëkk bi gëna taaxe ci Senegaal. tey dëkk bi gën a rëy ci senegaal ginnaaw ndakaaru

Melosuuf

Nit ña

Tuubaa moo ëpple yokkute ci barig nit ñi ci diiwaani Senegaal yepp (3,2% at mu nekk ci jamono yii ñu tollu te ñu jàppu ne yokkuteg nit ñi di na àgg ba 12% bu ñu àggee ci ati 2010). Yokku yooyu li ko waral moo di tuxu yu bari yi nit ñi di def bawwoo ci dëkk yu nekk ci Bawol ak Kajoor. Dëkk yooyu dañuy gent si ndànk ndànk jëm Tuubaa.

Ci waññib 2002 bi, nit ñi ñi ngi tolloon ci 461 159.

Ci atum 2007, bu ñu ajoo ci gam-gamle gu nguurug Senegaal, waa dëkk bi tolloon nañu ci 529 176.

Koom koom

daral

Naataangeg dëkk bi lëkkaloo na lool ak Màggal gu mag gi giy dëppoo ak demug Seex Ahmadu Bamba ci géej gi.Ba tay Tuubaa dafa bari li waa Senegaal di woowe Moodu moodu, di ay tukkikat yu féete Tugal tey ëndi xaalis bu bari ci dëkk bi. Lii di yaxantu (jënd ak jaay) tamit da faa dox lool.

Aada

Kii di Seex Abdul Ahat doon ñatteelu xalifa Seex Ahmadu Bamba moo fa tabaxoon barab bi ñuy woowe daaray kaamil di kàggu gu ñu denci mbindum Seex Ahmadou Bamba ak yeneeni mbind aki téere yu aju ci lislaam, ak ci yeneen fànni xam-xam yi yittéel nit, mi ngi feete nag ci penku jumaa ji, làng ak armeel yi.

Tabax yu mag yi

Royuwaay:Xët wu ñu yaatal

Dencukaay:Touba moschee.jpg
Jumaay Tuubaa

Ci Tuubaa la jumaa ju mag ji nekk, doon jumaa joo xam ni jenn la ci Afrig gu sowwu jant, ci taaram, ak ci rëyaayam. man nañoo jàpp ne mooy xolu dëkk bi, ndaxte yeneen kër yepp dañoo ñëw di ko wër ndànk ndànk, ànd ak màggaayu dëkk bi. Jumaa ji am na juroomi sooroor ak ñeenti xubba. Soorooram bi gën a gudd tollu na ci 80 meetar. Sooroor boobu, kii di Sëriñ Fàllu Mbakke mooko tudde Làmp Faal féetele ko kii di Maam Seex Ibra Faal ci 7 juin 1963. Bis boobu moo di ubbite gu njëkk, ba ñu bari teewe woon nañu ko, ku mel ni Lewopool Sedaar Seŋoor. Foofu ci jumaa ji fa la barabu Seex Ahmadu Bamba nekk.

Dayo

Xool it

Teerekaay

  • (en) Touba and the meaning of night, New York, Feminist Press at the City University of New York, 2006
  • (en) Eric S. Ross, « Touba: a spiritual metropolis in the modern world », Canadian Journal of African Studies, 1995, 29.2
  • (en) Eric S. Ross, Sufi City: Urban Design and Archetypes in Touba, Rochester, University of Rochester Press, 2006, 344 p. (ISBN 1580462170)
  • (fr) Monique Bertrand et Alain Dubresson, Petites et moyennes villes d'Afrique noire, Karthala, 1997, p. 118-119 (ISBN 2865377431)
  • (fr) Cheikh Guèye, L’Organisation de l’espace dans une ville religieuse : Touba (Sénégal), thèse de doctorat, Strasbourg, Université Louis Pasteur, 1999, 650 p.
  • (fr) Sophie Bava et Cheikh Guèye, « Le grand magal de Touba. Exil prophétique, migration et pèlerinage au sein du mouridisme », Social Compass, 2001
  • (fr) Cheikh Anta Mbacké Babou, Touba, genèse et évolution d’une cité musulmane au Sénégal, Dakar, Université Cheikh Anta Diop, 1992, 39 p. (Mémoire de DEA)
  • (fr) Cheikh Guèye, Touba : La capitale des Mourides, Paris, Karthala, 2002
  • (fr) Amar Samb, « Touba et son "magal" »; Bulletin de l'IFAN, t. XXXI, série B, n° 3, juillet 1969, p. 733-753
  • (fr) Alexis Sané, Situation et perspectives de l'intégration de Touba dans la vie économique du pays, DAKAR, CFPA, 1970, 66 p. (Mémoire de stage)

Filmokaay

  • (fr) Blaise Senghor, Grand Magal à Touba, court métrage documentaire, 1962, 20 mn
  • (fr) Christophe Marlard, A travers le Sénégal. 3, Touba, une ville à part, film documentaire, ENS Fontenay/Saint-Cloud, 1999, 13 mn

Lëkkalekaay yu biti

Logo Commons

Xool it Wikimedia Commons
[[Commons:
Wàll:Touba, Senegal|Touba]]